Hàng nội đi tàu ngoại: Chủ tàu “khóc dở, mếu dở”

Maersk Line, NYK... những “ông lớn” trong làng vận tải biển thế giới đang “làm mưa làm gió” trên "mảnh đất" hàng nội địa tưởng như bất khả xâm phạm thực sự đang khiến những chủ tàu trong nước "khóc dở mếu dở".

Bảo hộ quyền vận tải nội địa – không phải chuyện riêng có ở VN

Khẳng định không chỉ có Việt Nam mới đang áp dụng quyền vận tải nội địa "Cabotage Rights", Phó Cục trưởng Cục HHVN Bùi Thiên Thu cho biết nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới (Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Malaysia, Thái Lan...) cũng đều có quy định bảo hộ thị trường vận tải nội địa của mình. Theo đó, tàu nước ngoài không được phép khai thác trên tuyến nội địa quốc gia đó, trừ khi đáp ứng một số quy định bắt buộc như tàu phải treo cờ quốc gia, thuyền viên quốc tịch nước đó, chủ tàu của quốc gia đó, người khai thác tàu của quốc gia đó, thậm chí là tàu được đóng tại chính quốc gia đó...

Điều 7, Bộ luật HHVN cũng quy định rõ: Tàu biển Việt Nam được ưu tiên vận tải nội địa đối với hàng hóa, hành khách và hành lý. Khi tàu biển Việt Nam không có đủ khả năng vận chuyển thì tàu biển nước ngoài được tham gia vận tải nội địa trong các trường hợp sau đây: Vận chuyển hàng hóa siêu trường, siêu trọng hoặc các loại hàng hóa khác bằng tàu biển chuyên dụng; Để phòng chống khắc phục thiên tai, dịch bệnh hoặc cứu trợ nhân đạo khẩn cấp (những trường hợp này do Bộ trưởng Bộ GTVT quyết định); Vận chuyển hành khách và hành lý từ tàu khách du lịch vào đất liền và ngược lại (do Giám đốc Cảng vụ hàng hải quyết định)


Tàu ngoại “ung dung” chạy hàng nội

Bộ luật Hàng hải đã quy định rõ, thông lệ quốc tế cũng rất cụ thể, ấy thế nhưng như trên đã nói, chuyện hàng nội đi tàu ngoại đã không còn là câu chuyện của hàng hóa xuất nhập khẩu mà đã và đang lan mạnh sang mảnh đất hàng nội địa. Thống kê mới nhất cho thấy hiện có khoảng 38 tàu mang cờ quốc tịch nước ngoài tham gia vào các tuyến vận tải nội địa Việt Nam (gồm cả tàu container, tàu bách hóa, tàu LPG...) với tổng trọng tải lên tới hơn 640.000 DWT. Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines) Bùi Quốc Anh không khỏi giật mình khi nhìn thấy con số này. Trong khi cung hàng luôn thiếu thì thì đội tàu vận tải nội địa Việt Nam lại luôn phải gồng mình cạnh tranh với những “ông lớn” như Mearsk Line, NYK... (vốn có tiềm lực tài chính hùng mạnh, giá thành thấp do lãi vay tài chính thấp và tuyến hoạt động dài với các tàu lớn nên chi phí cho các đơn vị sản phẩm thấp) ngay trên chính sân nhà mình.

Khẳng định Vinalines thừa khả năng đáp ứng nhu cầu vận tải container nội địa, ông Quốc Anh chua xót khi có tới 10/16 tàu treo cờ nước ngoài có chủ tàu là người nước ngoài đang cùng chia sẻ miếng bánh thị phần này. Đồng quan điểm với ông Quốc Anh, Luật sư Võ Nhật Thăng, người có kinh nghiệm nhiều năm về lĩnh vực vận tải biển thẳng thắn nhận định: "Chúng ta đang quá dễ dãi trong việc cấp phép cho tàu nước ngoài vận tải nội địa". Chủ tịch Hiệp hội Chủ tàu Việt Nam Nguyễn Ngọc Quỳnh nhấn mạnh: "Với tàu hàng rời và tàu container vận tải nội địa, chúng tôi thừa khả năng đáp ứng".


Cấp phép cho tàu biển nước ngoài chạy tuyến nội địa: Không quá 6 tháng

Ủng hộ quan điểm bảo hộ quyền vận tải nội địa, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ GTVT Trịnh Minh Hiền khẳng định: "Tàu Việt Nam phải là tàu treo cờ Việt Nam, không tính chuyện sở hữu hay chuyện ai khai thác. Cứ có xếp, có dỡ tại cảng Việt Nam thì là vận tải nội địa. Thị trường vận tải nội địa phải dành cho tàu biển Việt Nam, luật pháp đã quy định rõ. Muốn được quyền vận tải hàng Việt Nam, tại sao những chủ tàu Việt Nam lại không cho tàu của mình treo cờ Việt Nam?"

Bà Hiền cũng đưa ý kiến chỉ nên xem xét cấp cho tàu treo cờ nước ngoài vận chuyển hàng nội địa trong những trường hợp như Bộ luật Hàng hải Việt Nam đã quy định. Phía chủ tàu Việt Nam, theo bà Hiền cần có sự cam kết. “Nếu anh bảo mình có khả năng đảm nhận vận chuyển hàng tổng hợp, hàng container nội đại, phải làm cam kết. Nhà nước sẽ bảo hộ cho anh. Khi đó, nếu không đảm nhận được, anh phải chịu trách nhiệm trước Nhà nước, trước Chính phủ” – bà Hiền gợi ý.

Về vấn đề cấp phép cho tàu biển nước ngoài chạy tuyến nội địa, Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường tỏ rõ quan điểm của Bộ GTVT là giành quyền ưu tiên lớn nhất cho chủ tàu Việt Nam. Trong những trường hợp đặc biệt, khi tàu biển Việt Nam không thể đảm nhận được, có thể cho phép tàu nước ngoài tham gia vận tải tuy nhiên thời hạn cấp phép không quá 6 tháng. “Mỗi con tàu nước ngoài muốn được cấp phép vận tải nội địa phải có một bộ hồ sơ chi tiết. Bộ sẽ xem xét cụ thể từng hồ sơ” – Thứ trưởng nhấn mạnh. Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường cũng cho biết Bộ GTVT đang khẩn trương soạn thảo Thông tư, công khai điều kiện cấp Giấy phép vận tải nội địa cho tàu biển nước ngoài. Khi đó, cứ đúng những gì Thông tư quy định để thực hiện.

Trước dư luận cho rằng không nên cấp phép cho tàu nước ngoài chạy tuyến nội địa, đại diện Vụ Vận tải, Bộ GTVT khẳng định, các trường hợp cấp phép mới đây đều đúng thẩm quyền và được xét trên cơ sở hài hòa các nhóm quyền lợi. Các trường hợp được cấp phép vừa qua chủ yếu là tàu chở dầu, clinker, xi măng và container. Theo chỉ đạo của Thủ tướng, để tránh ùn ứ hàng container tại các cảng biển, các hãng tăng phí dịch vụ bất hợp lý, vừa qua, Bộ GTVT đã chủ trì việc điều tiết vận tải biển nội địa dựa trên hài hòa các nhóm lợi ích không chỉ của hãng vận chuyển mà còn tính đến tới quyền lợi của chủ hàng, doanh nghiệp cảng...

Theo GTVT